REISVERSLAG | Beleef de Turfroute in Zuidoost Friesland op en naast het water

Vakantie in Friesland! Waar denk je dan aan? De vele meren en de Waddeneilanden misschien? Leeuwarden en Fryske dúmkes? Dat klopt natuurlijk allemaal, maar onder de naam ‘Het andere Friesland’ is daar ook het zuidoosten van de provincie. En dan met name de Turfroute, die de eeuwenoude en met de hand gegraven turfvaarten met elkaar verbindt.

Je kunt de Turfroute varen met een boot, maar je kunt ook in de omgeving prachtig wandelen en fietsen. Die Turfroute bestaat dit jaar 50 jaar en daarom gingen reporters Peter en Pauline een midweek naar Zuidoost Friesland om dit prachtige stukje Nederland beter te leren kennen.

Eerst even: wat is de Turfroute precies?

Het zuidoosten van Friesland was vroeger een bijna onbewoonbaar moerasgebied. In het moeras groeien alleen bepaalde planten, zoals (veen)mossen, gras en riet. Doordat het gebied zo nat is en er daardoor weinig zuurstof in de bodem zit, hopen dode plantresten zich op. Over een lange tijd (soms wel eeuwen) worden deze organische materialen samengeperst en ontstaat er veen. Veen kan zich in verschillende omgevingen vormen, zoals in hoogvenen (voornamelijk gevoed door regenwater) en laagvenen (gevoed door grond- en oppervlaktewater).

Al in de late Middeleeuwen ontdekte men dat turf (veen dat is afgestoken en gedroogd) het geweldig deed als brandstof. In de 17e en 18e eeuw bereikte de turfwinning een hoogtepunt. Deze turfwinning heeft het landschap van Zuidoost Friesland gevormd. Door het graven van turfvaarten en kanalen konden de turfstekers het gewonnen turf efficiënt vervoeren naar steden en dorpen waar het werd gebruikt voor verwarming en industrie.

De Turfroute die je nu kunt bevaren verbindt die vaarten met elkaar. Er zijn twee varianten: een kleine en een grote route. De kleine route is 105 kilometer lang en daarmee zie je eigenlijk heel Zuidoost Friesland. Heb je er dan nog geen genoeg van, kun je ook de grote route van 190 kilometer maken die ook Overijssel en Drenthe aandoet. De vaarroute is geopend van half mei tot half september. Je kunt een bootje huren en (een gedeelte van) de route afleggen, of je ontdekt de Turfroute vooral vanaf de kant, zoals wij deden!

Start in Heerenveen: Suppen, lunchen en wandelen

Als je de Turfroute bevaart, is dat een rustgevende belevenis. Onze reis begon in Heerenveen, waar we ook eerst heerlijk in vertraagde vakantiestemming komen. We wandelen een stukje langs de Turfroute die dwars door Heerenveen loopt en krijgen zin in een ontspannende suptocht bij het zien van Suppers op het water.

Suppen (stand-up paddling) is een heerlijke manier om de waterwegen te verkennen en te genieten van de rust en de natuur. We lopen naar het centrum van Heerenveen en genieten van koffie en lunch in de zon. Een geweldig begin van onze trip. Zelf Suppen? Dat kan bij SUP Away Heerenveen.

Prachtige natuur bij De Veenhoop en op verkenning met de E-chopper

We vertrekken als eerste naar De Veenhoop. De Veenhoop is een klein dorpje in de gemeente Smallingerland en ligt aan de rand van Nationaal Park De Alde Feanen. Dit natuurgebied ligt aan de andere kant van het water, maar je kunt er komen met een pontje dat overdag regelmatig vaart (van april tot oktober). Luid de bel als je het pontje niet ziet liggen.

Je kunt vanuit De Veenhoop natuurlijk gaan wandelen (Tip! Rondje de Kraanlannen met de vogelkijkhut), fietsen en kajakken, maar een andere toffe manier om veel van de omgeving te zien is met een E-chopper. Wij wisten vooraf niet zo goed wat we ons daarbij voor moesten stellen, maar het is een soort elektrische scooter, maar dan in de vorm van een chopper.

Na een korte uitleg (iedereen met een rijbewijs mag erop) zetten we ons helmpje op en gaan we op pad. We rijden de Fietsroute E-Chopper turfroute van ongeveer 31 kilometer. Heerlijk toeren door het vlakke land en over smalle paadjes. Onderweg komen we een pontje tegen dat je met de hand bedient. Boek je eigen E-chopper bij Echopperz, ook op andere plekken in Friesland.

Op pad met het boek ‘Wandelen & Fietsen vanaf de Turfroute in Zuidoost-Friesland’

Natuurlijk kun je online en met apps allemaal routes vinden of zelf uitstippelen. Toch vind ik altijd fijn de routes op een kaart voor me te zien. We kregen dan ook als tip om het boek Wandelen & Fietsen vanaf de Turfroute in Zuidoost-Friesland te kopen. Het boek is door Fokko Bosker en Janneke Donkerlo geschreven ter ere van 50 jaar Turfroute. Ik raad je dan weer aan om het boek al te kopen voordat je gaat: goed voor de voorpret!

In het boek vind je namelijk niet alleen de routes die je te voet of per fiets kunt afleggen (of dus per e-chopper!), maar ook veel geschiedenis en achtergrondverhalen. Alle routes starten steeds vanaf een plek aan de Turfroute. Soms volg je die een stukje, maar vaker ontdek je het omliggende landschap.

Voel de nostalgie bij Kloesewier, waar we overnachten in een oude school

In De Veenhoop vind je verschillende overnachtingsmogelijkheden, van een camping tot vakantiehuizen. Wil je echt iets bijzonders, dan overnacht je bij Kloesewier. De lieve eigenaren Hans en Akkeliene reisden de halve wereld af, om een paar jaar geleden neer te strijken in de oude dorpsschool van De Veenhoop. Die bouwden ze om tot een sfeervolle groepsaccommodatie. Ook geschikt voor kleine en grote gezinnen of voor een vriendengroep. Hoe dat eruit ziet? Bekijk de foto’s maar! Je kunt er overigens ook kajaks huren om het water op te gaan.

Onze tip voor een hapje eten of een drankje: De Pôlle. Vijf minuten lopen vanaf Kloesewier, aan de haven. Verwacht een simpele kaart (denk kipsaté en burgers, ook vega opties) en dan met een ongeëvenaard uitzicht. Vanaf het grote terras kijk je op de haven, over het water en zie je de zon aan het einde van de dag langzaam achter de horizon verdwijnen.

Een dagje outdoor in Buitensport Walhalla Appelscha

Was het tot nu toe allemaal heerlijk relaxt, we hebben nu wel zin in wat actie! Voor outdoorliefhebbers die zich graag in het zweet werken is daar Appelscha: een waar walhalla voor buitensportliefhebbers in het prachtige decor van het Nationaal Park Drents-Friese Wold.

Je kunt hier fietsen en mountainbiken (fietsen zijn ter plekke te huur), kanoën, klimmen, trailrunnen en paardrijden. Ook Suppen en zwemmen kan. Of je nu houdt van een spannende uitdaging of een ontspannen tocht door de natuur, Appelscha heeft voor elke buitensportliefhebber iets te bieden.

MTB, klimbos en abseilen, en dat allemaal op één dag!

Wij beginnen met een mountainbiketocht op de MTB-route van Appelscha, die ons door het Nationaal Park en de beroemde Kale Duinen leidt. Er zijn verschillende varianten van de route, variërend van een eenvoudige tocht die iemand zonder al te veel mountainbike-ervaring ook kan afeggen, tot een uitdagende en avontuurlijke route die zeker de moeite waard is voor ervaren fietsers.

Helaas laat het weer ons een beetje in de steek als we over de Kale Duinen rijden: het begint flink te regenen. We slaan daarom de grote uitkijktoren middenin de duinen over, maar als het mooi weer is moet die zeker beklimmen. Wij duiken het bos weer in om minder last te hebben van de regen en keren weer terug naar het startpunt.

Ideaal is dat alle activiteiten vlakbij elkaar liggen. We lunchen bij De Jongens van Outdoor en gaan daarna direct door naar het Klimbos. Dit klimbos ligt op 2 minuten lopen en biedt verschillende parcoursen voor alle niveaus. Na de uitleg hoe je jezelf steeds op de juiste manier zekert, leggen we meerdere parcoursen af met klimmen en tokkelen.

Abseilen vanaf het hoogste punt van Friesland: de bosbergtoren

Nog helemaal enthousiast van het klimbos zijn we nog niet klaar voor vandaag. Voor een prachtig uitzicht én wat extra adrenaline beklimmen we de Bosbergtoren. Deze iconische toren biedt een adembenemend uitzicht over het Nationaal Park Drents-Friese Wold en de verdere wijde omgeving. We lopen rond op het hoogste niveau van de toren en zien in op de plaatjes bij de uitzichtpunten wat we in de verte kunnen zien. Of nou ja, als de zon had geschenen dan. Met 33 meter hoogte is het de hoogste uitkijktoren van Friesland.

Na de klim wacht er een spannende uitdaging op ons. We gaan namelijk niet meer met de trap naar beneden, maar we gaan abseilen van de toren! Deze unieke ervaring zorgt voor een flinke adrenalinekick terwijl je jezelf naar beneden laat glijden. Natuurlijk krijgen we eerst de nodige uitleg en zitten we ook hier veilig gezekerd. Zie je de route van al onze voorgangers terug op de toren? We blazen uit en eten een hapje bij Family Appelscha, dat ook weer vlakbij zit. Super fijn na zo’n intensieve dag.

Langs de sluizen van de Turfroute bij Wijnjewoude

Na afloop gaan we naar onze volgende bestemming: Wijnjewoude. We komen daar aan het einde van de dag aan bij Camping Wijnjeterp. Ook hier worden we weer razend enthousiast ontvangen door eigenaren Erik en Riëtte. Zij zijn pas sinds dit jaar eigenaar van de (mini)camping, maar wat is het er nu al fijn! Je kunt natuurlijk met je eigen caravan, camper of tent komen, maar voor ons staat er een kant-en-klare heerlijk ruime tent klaar. Inclusief heerlijke matrasjes, dekbed, koffie en thee en stoeltjes. Er is sinds kort ook een chalet en een caravan beschikbaar voor mensen zonder eigen kampeermiddel, zoals wij, maar ook mensen die een meerdaagse fiets- of wandeltocht maken. We ontspannen met een drankje voor de tent en genieten van de zonsondergang.

De camping ligt direct aan de Opsterlandse Compagnonsfeart, onderdeel van de Turfroute. De sluis Wijnjeterp ligt praktisch voor de deur, dus entertainment van bootjes gegarandeerd! Erik en Riëtte hebben enkele fietsen en kajaks te huur om de omgeving te verkennen. Dat laten we ons geen twee keer zeggen!

De omgeving van Wijnjewoude

De volgende dag verkennen we de omgeving vanaf de camping. Op de fiets rijden we een stuk langs de Turfroute en vooral de sluis is een interessant. Die wordt – net als het voetgangersbruggetje ernaast) met de hand bediend. We maken een praatje met de sluiswachter en mogen zelfs een handje helpen. Een andere interessante stop is het zwembad van Hemrik. Dit is een onverwarmd natuurbad dat gerund wordt door vrijwilligers. Als de vlag uithangt, is het zwembad open. Verwacht geen helderblauw water en ijsjes, maar wel een pierenbadje voor de kleintjes en een duikplank voor de groteren.

Onderweg wordt op verschillende plekken eigengemaakte jam en honing verkocht, en kun je op andere plekken terecht voor bijvoorbeeld eieren. We drinken koffie bij Blokhut Sparjebird op een mooie plek in het bos voordat we terugfietsen naar de camping en we overstappen in de kajak om zelf een stukje Turfroute te varen. Oh ja: de sluizen worden niet voor alleen een kajak bedient. Wil je doorvaren, dan moet je dus wachten op een bootje. Of natuurlijk de kajak even uit het water halen en na de sluis weer te water gaan, net zo makkelijk!

Tip: ik zei al dat varen over de Turfroute erg rustgevend is. Doordat de Opsterlandse Compagnonsvaart tussen Gorredijk en Appelscha een verval kent van 12 meter, liggen er 9 sluizen in de vaart. De snelheid van de bootjes ligt dus laag en iedereen is heerlijk relaxt en maakt graag een praatje. Als je genoeg tijd hebt en het vriendelijk vraagt, is de kans groot dat je een stukje mee mag varen.

Landgoed Lindehof: go for Glamping, BBQ en avonturen

Onze laatste stop is Landgoed Lindehof. Met de afwisseling zit het deze dagen wel goed, want dit is weer heel anders dan de eerdere accommodaties en activiteiten die we hebben gedaan. Bij de Lindehof kun je overnachten in een glamping tent, een bosvilla van 4 tot 8 personen, met je eigen camper of in een natuurlodge. Wij verbleven in deze laatste waar we een prachtige kamer met eigen terras hadden. Het landgoed biedt een perfecte mix van comfort en natuur. Zo maakten we een wandeling over het landgoed zelf en door het naastgelegen bos.

Daarna was het tijd voor ontspanning. Er stond een heerlijk barbecuepakket voor ons klaar en een barbecue op ons eigen terras. Ik bestelde de vegetarische variant en dat is wat mij betreft een absolute aanrader! Vaak betekent vega BBQ dat je vegetarische burgers en andere vleesvervangers op je bord krijgt. Een leuke poging, maar laten we eerlijk zijn: echt heel lekker is het niet. Dat is hier wel anders! Heerlijke verse groentespiezen, gevulde paprika, een courgettebootje en meer. Het is allemaal fantastisch! Het vlees en de vis wordt overigens ook gewaardeerd door omnivoor Peter. Na het eten is de houtgestookte hottub die voor ons terras staat heerlijk warm en zien we de zon ondergaan vanuit het water.

Tip: in plaats van een barbecue kun je ook eten bij Restaurant Pieter Poot op 5 minuten lopen, of maak je zelf gebruik van de buitenkeuken.

Fatbiken langs de Lende

Tijd voor wat actie. De volgende ochtend staan er twee fatbikes op ons te wachten. Wat een monsters zijn dat! Ze kunnen hard, maar veel leuker is het om op een rustiger tempo de route af te leggen richting de Rottige Meente, waar twee kajaks op ons liggen te wachten.

De route loopt namelijk over een fietspad langs het riviertje de Lende. Heerlijk rustig en prachtige uitzichten. Bovendien zien (en horen!) we veel ooievaars onderweg.

Kajakken door de Rottige Meente

Denken we eerst nog: waarom is kajakken door de Rottige Meente zo’n must, er is toch overal water hier? Zodra we de kajaks hebben gevonden en zijn ingestapt weten we genoeg. Dit prachtige natuurgebied in Zuidoost Friesland is onderdeel van het Nationaal Park Weerribben-Wieden en je peddelt er door smalle waterwegen, rietkragen en schilderachtige meren. We genieten van de rijke flora en fauna, waaronder vele vogelsoorten en unieke plantensoorten. Op de terugweg leggen we aan bij een steiger waar een picknicktafel staat en eten daar onze lunch die we hebben meegenomen. We komen maar een paar andere mensen tegen. Wat een rust!

Op de terugweg met de fatbike stoppen we voor een drankje bij het paviljoen bij de Driewegsluis. Doorlopend wat te zien met de vele bootjes die hier voorbij komen. Na afloop fietsen we verder en later op de dag is het – helaas – weer tijd om terug te keren naar de Randstad.

Meer weten over de Turfroute in Zuidoost Friesland

De Turfroute viert dit jaar haar 50-jarig jubileum en biedt een unieke manier om de regio te verkennen. Of je nu wilt varen, wandelen of fietsen, de Turfroute belooft een prachtig avontuur door een historisch en natuurlijk landschap.

Plan je reis, ontdek de magie van de Turfroute en geniet van de vele avonturen die Zuidoost Friesland te bieden heeft.

Lees meer over de Turfroute of kijk op de website van Zuidoost Friesland – Het Andere Friesland

Alle foto’s: Pauline van der Waal. Deze reis werd mede mogelijk gemaakt door Zuidoost Friesland, het andere Friesland