Market Garden Fietsroute van Leopoldsburg in België naar Arnhem

In de september 1944 trokken de geallieerden op van Leopoldsburg naar Arnhem voor de operatie Market Garden. Op de fiets beleef je deze opmars vol hindernissen. De Dommel als nietig riviertje in het groen komt diverse keren in beeld, maar zelfs dit gezapige stroompje betekende tal van obstakels. Uiteindelijk bleek de Rijnbrug bij Arnhem een brug te ver. In september wordt 80 jaar na Market Garden groots herdacht. Aanleiding om op de fiets te stappen.

De Sherman-tank voor het station van Leopoldsburg lijkt symbool te staan voor de start van de operatie Market Garden. In een plaatselijke bioscoopzaal vaardigde luitenant-generaal Brian Horrocks op 15 september 1944 de orders uit voor de grondtroepen op weg naar Arnhem.

Al snel zien we de trieste gevolgen van de hevige gevechten op de oorlogsbegraafplaatsen. De grafzerken van de geallieerde erevelden zijn fraai vorm gegeven, maar de kruizen van het Duitse kerkhof bij Lommel zijn sober en simpel. Een ding hebben alle velden gemeen: ze liggen vreedzaam en rustig in de natuur. Ondertussen maken we een rondje op de fiets hoog tussen de kruinen van de bomen.

Een moeilijke barrière leek de brug Kanaal Bochholt-Herenthals, maar de Irish-Guards onder commando van luitenant-kolonel Joe Vandeleur wisten de brug in te nemen en de behouden, zodat de stoet deze hobbel kon slechten. Deze brug heet nog altijd Joe’s Bridge.

De Dommel

De Dommel slingert zich door een weelderig groen lint door het landschap. Ook dit smalle riviertje zou een aanzienlijk oponthoud kunnen ververoorzaken. De vraag was of de bruggetjes de zware tanks wel aan zouden kunnen. Daarom reden de verkenners Buchanan en Jardine in hun snelle Daimler’s vooruit om de brug bij Valkenswaard te inspecteren. Op de brug namen zij een Duitse tank waar. De brug bleek dus sterk genoeg.

Bij het toenmalige café Rustoord ontstond spontaan een volksfeest en de Nederlandse vlaggen gingen omhoog. Zij dachten dat ze bevrijd waren. De Britten temperden de feestvreugde en waarschuwden dat de Duitsers nog overal zaten. Ze accepteerden wel een biertje en scheurden vervolgens terug naar hun hoofdmacht. De brug kreeg de naam Victoriebrug. Niet veel later kregen de geallieerden een heldenonthaal op de Markt van Valkenswaard. De vroegere spoorbaan naar Valkenswaard naar Eindhoven is nu een fietssnelweg door de het bos.

De stad Eindhoven is behoorlijk uitgedijd, maar de Dommel markeert een strook natuur tussen de bebouwing. Achter de bomen nemen we de hoogbouw van de High Tech Campus waar. De Dommel brengt ons naar het Van Abbemuseum. Daar herinnert een plaquette aan een tragische vergissing: Amerikaanse parachutisten schoten de verzetsstrijder Adri Luijkx dood, omdat zij dachten dat hij een Duitser was.

Helden Willem Hikspoor en Joe Mann

De brug over de Dommel tussen Eindhoven en Nuenen was nog in Duitse handen. Een Duitse pantserdivisie naderde om de geallieerden in de flank aan te vallen. Hun verkenningseenheid inspecteerde de brug. Daar kwamen zij tuinman Willem Hikspoor tegen. De tuinman hield de Duitsers voor dat de brug de tanks onmogelijk kon dragen. Dankzij Hikspoor ging de aanval niet door. Sindsdien draagt de brug zijn naam.

Het is dromerig fietsen op het jaagpad langs het Wilhelminakanaal. Zo rustig was het hier in de septemberdagen van 1944 niet. Om de brug van bij Best werd op 19 september zwaar gevochten. Een heldenrol was hier weggelegd voor Joe Mann. Mede dankzij zijn optreden kunnen we nu in alle vrede met uitzicht op de natuur genieten van een kopje koffie op het terras van het Joe Mann Paviljoen tegenover het museum Bevrijdende Vleugels.

Doorbraak van de corridor

Bij het charmante Sint-Oedenrode komen we de Dommel weer tegen. In het kasteel Herkenshage had generaal Horrock zijn hoofdkwartier. Op 24 september kwam het bericht dat de Duitsers kans hadden gezien om de corridor tussen Sint-Oedenrode en Veghel te doorbreken. In dit kasteel trok Horrock de conclusie dat Market Garden was mislukt.

Prominent pronkt de Sint-Antoniusmolen van Eerde in het landschap. Amerikaanse parachutisten namen deze molen op 17 september 1944 in gebruik als uitkijkpost. Zeven dagen later kreeg de molen een voltreffer van de Duitse artillerie. De molen werd pas in 2009 herbouwd en is nu een museum. De Fietstocht gaat grotendeels door de natuur, maar Veghel is een verstedelijkt gebied. In september 1944 was het hier een hel, toen de Duitsers vanuit de flanken oprukten naar de corridor.

De John S. Thompsonbrug heeft maar liefst negen bogen

Grave is een oud vestingstadje aan de Maas. De John. S. Thompsonbrug kent maar liefst negen overspanningen. Met slechts 16 man veroverde luitenant Thompson op 17 september 1944 deze belangrijke brug. Bij de oprit staat een monument met een parachute.

Zevenheuvelenweg

Fietsen langs de Maas biedt unieke vergezichten. Voor ons doemen de heuvels op met onder andere de Duivelsberg. Bij Groesbeek bereikten 375 zweefvliegtuigen de grond met manschappen, jeeps en houwitsers. Het Glidermonument bestaat uit een stalen frame van een zweefvliegtuig. Op de Zevenheuvelenweg is het een paar keer pittig stevig in de pedalen, maar in de diepte stroomt de Waal.

De Waalbrug bij Nijmegen ligt als een monster met een open bek voor ons. Jarenlang werd aangenomen dat verzetsstrijder Jan van Hoof het opblazen van de brug had verkomen. Zijn monument staat wel op de brug. Het veroveren van de brug mocht niet baten. De moegestreden geallieerden kwamen te laat en hun offensief liep vast in de Betuwe.

Driel en de Poolse bevrijders

Driel staat nog altijd in het teken van hun Poolse bevrijders tijdens Market Garden. Montgomery had geen hoge pet op van de Poolse brigade. Ze waren echter op de verkeerde plaats gedropt om effectief ondersteuning te geven. Bovendien bleken ze een schietschijf voor de Duitsers vanaf hun posities op de heuvels aan de overkant. Wel speelden de Polen een belangrijke rol bij de evacuatie de overgebleven geallieerden met boten de Rijn over. In de kerk van Driel is een tentoonstelling over de Poolse militairen.

Begraafplaats met geallieerde militairen

Net voor de Rijnbrug bij Heteren is een Airborn Memorial. Het villadorp Oosterbeek aan de overzijde staat vol herinneringen. De voornaamste is de Airborne Begraafplaats met de graven van 1754 gesneuvelde geallieerde militairen tijdens Market Garden. In Arnhem komt het silhouet van de John Frostbrug langzaam in ons vizier. De brug die een brug te ver bleek te zijn.

Operatie Marketgarden | In juni 1944 landden de geallieerden in Normandië. Daar boden de Duitsers nog ongeveer twee maanden weerstand, maar in augustus stortten de Duitse posities snel in. Parijs vierde op 24 augustus de bevrijding. Op 3 september trokken de geallieerden Brussel binnen. Een dag later waren ze al in Antwerpen. Toen stokte de opmars. Rivieren en kanalen vormden barrières, de Duitsers wisten zich te hergroeperen en de aanvoerlijnen werden voor de geallieerden werden steeds langer.

Vooral Montgomery zat achter het gewaagde plan voor de operatie Marketgarden. Een enorme colonne tanks moest een corridor forceren dwars door de Duitse linies naar Arnhem. Aan de overzijde van de Rijn zou dan het Ruhrgebied binnen bereik liggen. In dit gebied lag de concentratie van de Duitse oorlogsindustrie. Met deze operatie zouden de geallieerden de Siegfriedlinie ontwijken.

De Duitsers hadden belangrijke bruggen voorzien van explosieven. Parachutisten zouden landen bij deze bruggen om deze bij verrassing in te nemen, teneinde de colonne vrij baan te geven over de bruggen. De operatie draaide uit op een mislukking. Vooral bij Arnhem ging het volkomen fout. De slag om Arnhem begon op 17 september. Het ontbrak aan een goede coördinatie. Parachutisten landden op de verkeerde plaatsen en gedropte voorraden kwamen terecht in gebied in bezit van de Duitsers.

De opmars van de tanks duurde te lang en bovendien was er een zware Duitse pantserdivisie bij Arnhem, die niet was waargenomen. Deze divisie was geen partij voor de lichtbewapende parachutisten. Een deel bereikte de brug wel, maar moest zich overgeven. Slechts een klein deel van de geallieerden kon zich op 25 september terug trekken over de Rijn. De stad Arnhem lag voor een groot deel in puin. Nederland boven de rivieren moest nog maanden wachten op bevrijding. De beruchte Hongerwinter sloeg hier toe.

Leopoldsburg | Leopoldsburg zegt bij veel Nederlanders niets, maar in België is deze legerplaats een begrip. Opgezet door Koning Leopold de Eerste in 1835. Het kamp is uitgestrekt, maar de oefenterreinen zijn nog veel groter. In de hoogtijdagen waren hier 40.000 militairen gelegerd. Leopoldsburg plukte de vruchten. Het vlekje op de kaart had ruim 350 kroegen en een aanzienlijk aantal madamekes van plezier. Nu zijn hier 3.000 soldaten. Een deel van het militair terrein is openbaar met fraaie dreven. 3970leopoldsburg.be/geschiedenis-leopoldsburg/

Belangrijke musea lang de route

Museum Liberarion Garden in Leopoldsburg
Dit museum neemt je mee naar de dagen van de Market Garden. .Je stapt in de schoenen van bezetters, verzetsmensen en bevrijders. Je zoekt dekking tijdens een bombardement, zit in de briefing van een bekende generaal, en vliegt mee in een heuse Spitfire. Je beleeft wat gewone mensen in buitengewone omstandigheden allemaal meemaken. Het museum is in het voormalige woonhuis van de commandanten van de legerplaats. Het monumentale pand is opgetrokken in koloniale stijl. liberationgarden.be

Museum Bevrijdende Vleugels in Best
Dit museum staat in het gebied waar de Amerikaanse 101 Luchtlandingsdivisielanden naar beneden kwam om de brug over het Wilhelminakanaal veilig stellen voor de opmars van de tanks naar Arnhem. Karakters komen voor het voetlicht. Er staan historische voertuigen en vliegtuigen opgesteld. Het museum is op een voormalig opslagterrein voor militair materiaal uit de Koude Oorlog. www.bevrijdendevleugels.nl

Vrijheidsmuseum in Groesbeek
Een mooi museum is de vorm van een parachute.
De bezoekers beleven het boeiende verhaal van oorlog en vrijheid zonder grenzen in zowel Nederland als Duitsland, Europa en daarbuiten. De Tweede Wereldoorlog wordt vanuit verschillende perspectieven belicht. Het museum daagt de bezoeker kritisch na te denken over vrijheid toen en nu.
www.vrijheidsmuseum.nl

Airborn Museum Hartenstein in Oosterbeek
In dit museum beleef je de slag om Arnhem van dag tot dag. Daarnaast zijn er tijdelijke exposities.
Het museum heeft een dependance aan Rijnkade bij de brug in Arnhem met de persoonlijke verhalen van de Britse luitenant John Grayburn en zijn Duitse tegenstander. www.airbornemuseum.nl

De route is 230 kilometer lang en is uitgezet op de fietsknooppunten. Het begin in Leopoldburg bij Liberation Garden. Het eindpunt is bij de John Frostbrug in Arnhem. Meer informatie met GPX-bestand : www.liberationroute.com/nl/themed-routes/15/operation-market-garden

De fiets kan mee in de trein naar Leopoldsburg. Je hebt wel een internationaal fietskaartje nodig.
Mer informatie: www.nsinternational.com/nl/voorbereiding-thuis/fiets-meenemen-in-de-trein

Deze route is een onderdeel van: www.liberationroute.com.nl

Bert Sitters

Bert fietste in bijna honderd verschillende landen op onze aardbol. Fietsen is de beste wijze om een land te leren kennen. Je ziet en ruikt alles en kunt stoppen waar je wilt. Dit geeft een grenzeloos gevoel van vrijheid. Bert schreef tien fietsgidsen, heeft talrijke lezingen verzorgd over zijn fietsreizen en is voorzitter van de jury Fietsroute van het Jaar.